Chất béo là gì? Chất béo là một loại chất dinh dưỡng thiết yếu cho cơ thể con người. Nó là một nguồn năng lượng quan trọng, giúp cho quá trình trao đổi chất diễn ra suôn sẻ. Tuy nhiên, chất béo cũng là một trong những chất gây béo phì và gây hại cho sức khỏe nếu sử dụng quá nhiều. Bài viết sẽ nếu chi tiết các thông tin về chất béo mà mọi người cần nắm bắt để lên kế hoạch cho khẩu phần ăn dinh dưỡng mỗi ngày
Chất béo là gì?
Chất béo (lipid) là một thuật ngữ chung mô tả các nhóm chất dinh dưỡng quan trọng, gồm triglycerides (chất béo được lưu trữ) và phospholipid (chất béo cấu trúc). Chất béo là một trong ba nhóm chất dinh dưỡng chính trong chế độ ăn uống của con người, đóng vai trò quan trọng đối với sức khỏe và không thể thiếu trong khẩu phần ăn, ngay cả chế độ ăn kiêng giảm béo.
Vai trò của Chất béo đối với cơ thể?
- Cung cấp năng lượng: Chất béo chứa hàm lượng năng lượng cao, giúp cung cấp năng lượng cho cơ thể. Mỗi gram chất béo cung cấp khoảng 9 calo.
- Bảo vệ cơ thể: Chất béo giúp bảo vệ cơ thể khỏi tổn thương bởi nhiệt độ thấp, sốc và lực va chạm.
- Hấp thu vitamin: Một số loại vitamin, chẳng hạn như vitamin A, D, E và K, chỉ có thể được hấp thụ vào cơ thể nếu có sự hiện diện của chất béo.
- Cải thiện chức năng não: Chất béo là thành phần chính của các tế bào thần kinh và giúp tăng cường chức năng não bộ.
Chất béo có mấy loại? Phân loại chất béo
Chất béo trong cơ thể người được chia thành 2 loại là chất béo tốt và chất béo xấu. Chất béo tốt cung cấp năng lượng cho cơ thể, chất béo xấu khiến cơ thể sản sinh ra cholesterol, dẫn tới nhiều vấn đề về sức khỏe.
Phân loại chất béo tốt và chất béo xấu
Khoa học chia chất béo trong cơ thể người làm 2 loại: Chất béo tốt và chất béo xấu.
- Chất béo tốt: còn gọi là chất béo không bão hòa, không đông đặc ở nhiệt độ thường, tồn tại dưới 2 dạng là không bão hòa đơn và không bão hòa đa. Omega-3 và Omega-6 là 2 chất béo không bão hòa đa. Ngoài ra, chúng cũng là loại axit béo phổ biến mà cơ thể cần hấp thụ từ thực phẩm. Đây là chất béo tốt vì có khuynh hướng làm giảm cholesterol trong máu, giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, sản sinh ra cholesterol tốt truyền đi khắp cơ thể, ngăn ngừa các bệnh tim mạch,…
- Chất béo xấu: còn gọi là chất béo bão hòa, đông đặc ở nhiệt độ bình thường, khiến cơ thể sản sinh ra cholesterol xấu, làm tăng nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch. Chất béo là gì?
Công dụng của chất béo tốt
2.1 Chất béo không bão hòa đơn
Đây là loại chất béo có khả năng làm giảm lượng cholesterol thay thế cho chất béo bão hòa trong chế độ ăn uống hằng ngày. Loại chất béo này được tìm thấy trong dầu các loại dầu: hạt cải, hạt nho, ô-liu, bơ, đậu phộng, hay cả thịt nạc,…
2.2 Chất béo không bão hòa đa
Chức năng của nó tương tự chất béo không bão hòa đơn nhưng được xem là có tác dụng tốt hơn. Cụ thể, chất béo không bão hòa đa có khả năng làm giảm hàm lượng cholesterol cả xấu lẫn tốt, trong khi chất béo không bão hòa đơn chỉ có thể làm giảm cholesterol xấu.
Loại chất béo này được tìm thấy trong dầu thực vật như ngô, hướng dương, hạt mè, hạt hướng dương, ngô, đậu nành và các loại ngũ cốc khác,… Việc ăn các loại thực phẩm như cá hồi, cá ngừ, quả hạch, ngũ cốc cũng có thể giúp cơ thể bạn dễ dàng hấp thụ các chất béo không bão hòa đa.
Omega-3 và Omega-6 là một dạng của chất béo không bão hòa đa. Chúng có những công dụng riêng như sau:
- Đối với Axit béo Omega-3
Là chất béo có lợi cho sự phát triển mắt và não trẻ trong 6 tháng đầu đời, thúc đẩy sự phát triển trí não, tăng cường hệ thống miễn dịch của bé. Đối với người lớn, loại chất béo này có tác dụng rất tốt trong việc giảm đau, cứng khớp buổi sáng ở người mắc bệnh viêm khớp dạng thấp. Bên cạnh đó, chúng còn hỗ trợ ngăn ngừa các bệnh tim mạch. Chất béo là gì?
Axit béo Omega-3 có nhiều trong thực phẩm như:
♥ Cá ngừ, cá hồi và cá thu;
♥ Quả óc chó, các loại quả hạch khác và hạt lanh;
♥ Các thực phẩm từ đậu nành;
♥ Rau củ có lá xanh;
♥ Cây họ đậu.
- Đối với Axit béo Omega-6
Omega-6 có khả năng giúp cơ thể kiểm soát hàm lượng cholesterol xấu, bảo vệ cơ thể khỏi nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch. Omega-6 có nhiều trong các loại thực phẩm như hạt hướng dương, đậu nành, dầu hạt cải và đậu phộng.
Tác hại của chất béo xấu
Chất béo xấu gồm 2 loại là chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa. Tiêu thụ những thực phẩm có hàm lượng chất béo xấu cao sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực tới sức khỏe.
Chất béo bão hòa
Chất béo bão hòa làm tăng lượng cholesterol xấu trong cơ thể, tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch. Vì vậy, mọi người nên hạn chế tiêu thụ các loại thực phẩm có hàm lượng chất béo bão hòa cao như:
- Các sản phẩm từ động vật như thịt mỡ; da gia cầm
- Bánh quy, khoai tây chiên lát
- Các sản phẩm bơ sữa béo như bơ và kem.
Chất béo chuyển hóa
Đây là một loại chất béo bị hydro hóa trong quá trình chế biến. Nó làm giảm cholesterol tốt (HDL), tăng cholesterol xấu (LDL) và triglycerides trong cơ thể. Loại chất béo này thường được tìm thấy trong thực phẩm chế biến như:
- Bánh quy, bánh ngọt;
- Thức ăn nhanh;
- Đồ ăn làm sẵn;
- Đồ ăn vặt như khoai tây chiên.
Nhu cầu chất béo ở người trưởng thành
- Chất béo toàn phần: 18-25% tổng năng lượng
- Chất béo bão hòa: < 7% tổng năng lượng đưa vào
- Chất béo không bão hòa đa: ≤ 10% ít hơn 10% tổng năng lượng
- Chất béo không bão hòa đơn: < 20% hoặc ít hơn tổng năng lượng
- Cholesterol < 200mg/ ngày
Sự thật về chất béo tốt và chất béo xấu
Do cơ thể không tự tạo ra các axit béo thiết yếu nên chúng ta phải hấp thu từ các thực phẩm hàng ngày. Những sản phẩm làm từ thịt động vật và thực phẩm chế biến sẵn, đặc biệt là thực ăn nhanh, thường giàu chất béo bão hòa rất có hại cho sức khỏe vì làm tăng lượng cholesterol trong máu.
Lượng chất béo bão hòa và chất béo chuyển hóa làm tăng lượng cholesterol xấu trong máu. Điều này có thể gây tắc nghẽn mạch máu và gây ra các bệnh về tim mạch. Các chuyên gia khuyến nghị mức chất béo hấp thụ hàng ngày nên ở mức 10% hoặc ít hơn.
Hãy thay thế các chất béo bão hòa bằng các chất béo không bão hòa đơn và chất béo không bão hòa đa nhằm cải thiện mực cholesterol trong máu.
Hiểu rõ về sự khác biệt giữa chất béo tốt, chất béo xấu và nguồn thực phẩm cung cấp chúng là cách tốt nhất để bạn có thể xây dựng được chế độ ăn uống cân bằng, đảm bảo sức khỏe cho cả gia đình.